سلامت نیوز:به‌رغم هشدارهای کارشناسان و فعالان حوزه زنان و کودکان در مورد تبعات فاجعه‌بار کودک همسری، اما روند این پدیده در ایران نه‌تنها کند نشده بلکه رشد قابل‌توجهی نیز داشته است، به‌طوری‌که در سه‌ماهه نخست سال جاری کودک همسری با رشد ۳۲ درصد رکورد زد. مطابق با آمار اخیر منتشرشده از سوی مرکز آمار کشور، در بهار امسال ۹۷۵۳ کودک ایرانی قبل از آن‌که فرصت تجربه روزهای بی‌دغدغه کودکی را پیدا کنند، با طناب «ازدواج» یک‌مرتبه از دنیای کودکی به دنیای بزرگ‌سالی پرتاب‌شده‌اند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همدلی ،جدیدترین آمار منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران در حالی خبر از ازدواج ۹۷۵۳ دختر ۱۰ تا ۱۴ ساله در سه‌ماهه اول سال را می‌دهد که این تعداد در قیاس با آمارهای فصلی دو سال اخیر، بالاترین آمار فصلی ازدواج دختران ۱۰ تا ۱۴ ساله است و به‌نوعی می‌توان گفت رکورد آمار فصلی ازدواج دختران در این بازه سنی و طی دو سال اخیر، در بهار ۱۴۰۰ شکسته شد.
البته این آمار مربوط به ازدواج‌های ثبت‌شده در سازمان ثبت‌احوال کشور است و معلوم نیست چه تعداد از این ازدواج‌ها ثبت‌نشده است و چه تعداد کودک در یک سال گذشته جامه کودکی را از تن خارج کرده و در قامت یک زن آماده پذیرش نقش همسری و مادری شده‌اند. بدون تردید اگر ازدواج‌های ثبت رسمی نشده کودکان را نیز به این آمار اضافه کنیم، رقم بالاتری از کودکان قربانی خشونت ازدواج زودهنگام به دست می‌آید. بدیهی است همسرگزینی برای کودکان اسمش ازدواج نیست، بلکه خشونتی آشکار علیه کودکان است.
قوانین، همواره کننده راه کودک همسری
قصه تلخ ماجرا در داستان کودک همسری در ایران این است که قوانین با عرف‌های غلطی که ازدواج کودکان را بلامانع می‌داند، همدست شده است. در واقع قوانین موجود بازوی یاری‌دهنده و همواره کننده راه کودک همسری در کشور شده‌اند. چراکه بر اساس قوانین ایران کودکی که تا ۱۸ سالگی کودک محسوب می‌شود در ۱۳ سالگی می‌تواند به‌صورت قانونی ازدواج کند.
قانون برای ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال نیز تمهیداتی اندیشیده است، بر اساس ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به ۱۳ سال و پسر قبل از رسیدن به ۱۵ سال با اذن ولی و به‌شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح می‌تواند ازدواج کند. البته پژوهش‌ها نشان می‌دهد زمانی پای ازدواج کودکان به دادگاه کشیده می‌شود معمولاً قضات برای تشخیص مصلحت کودک، تنها رضایت پدر و بلوغ جسمی او را در نظر می‌گیرند و رضایت و آگاهی کودک و بلوغ فکری وی را لحاظ نمی‌کنند.
چراغ سبز قوانین به کودک همسری باعث شده ایران در زمره کشورهایی قرار گیرد که در زمینه کودک همسری رتبه بالای جهانی را دارا هستند. به‌تازگی یک پژوهشگر رشته مطالعات حقوق خانواده در گفت‌وگو با ایسنا مدعی شده که ایران پس از کشور گینه رتبه دوم حداقل سن ازدواج را دارد. به گفته سمیه رنگین‌کمان، ایران پس از کشور گینه که حداقل سن ازدواج در آن ۱۲ سال است، با حداقل ۱۳ سال شمسی برای ازدواج، رتبه دوم را دارد. در برخی کشورها نیز مانند موزامبیک، ماداگاسکار ونزوئلا و بولیوی حداقل سن ازدواج ۱۴ سال است.
لازم به ذکر است که حتی کشور عربستان که تا چندی پیش زنان حق رانندگی نداشتند و از خیلی از حقوق دیگر محروم بوده و همچنان نیز محروم هستند، سن ازدواج در حال تغییر است. در ژانویه سال ۲۰۱۹ یک نهاد دولتی عربستان پیشنهادی را در خصوص حداقل ۱۸ سال برای ازدواج دختران تعیین کرد، این پیشنهاد مرحله قانونی شدن را طی می‌کند.
تلاش‌ها برای مقابله با کودک همسری عقیم مانده است
البته در ایران نیز در سال‌های اخیر تلاش‌های برای تغییر قوانین و بالا بردن حداقل سن ازدواج صورت گرفته است، اما تاکنون این تلاش‌ها به دلیل فضا و نگاه مردسالارانه حاکم بر کشور و برخی مقامات تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر جامعه عقیم مانده و به‌جایی نرسیده است. یکی از این تلاش‌ها و اقدامات برای تغییر قوانین و برای بالا بردن سن ازدواج، تلاش نمایندگان پیشین مجلس در کمیسیون زنان بود. در سال ۱۳۹۷ شماری از نمایندگان زن مجلس با طرحی سعی کردند دست‌کم ازدواج دختران زیر ۱۳ سال را ممنوع کنند و ازدواج بین ۱۳ تا ۱۶ سال را هم به اجازه دادگاه مشروط کنند، اما این طرح از سوی اکثریت نمایندگان مرد مجلس رد شد تا سایه شوم کودک همسری بر سر کودکان ایرانی همچنان باقی بماند.
البته بعید است هیچ‌یک از همان افرادی که با تصویب آن قانون مخالفت کردند، حاضر شوند کودکان خود را در سنین کمتر از ۱۵ سال به ازدواج دیگری درآورند. در حال حاضر نیز با توجه به ساختار ذهنی حاکم بر دولت و مجلس در حوزه زنان که آن را اولویت نمی‌دانند، بعید است تلاشی در زمینه مقابله با کودک همسری به نتیجه برسد و این درد کهنه التیام پیدا کند. حتی سخنان برخی مسئولان در ساختار فعلی کشور را می‌توان تشویق به کودک همسری نیز تعبیر کرد. دفاع انسیه خزعلی، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده از ازدواج خود که در ۱۶ سالگی صورت گرفته بود، شاهدی بر این ادعاست.
تبعات ازدواج کودکان
تبعات ازدواج کودکان در یک یا دو مورد خلاصه نمی‌شود. اگر از تبعات بیشمار فردی این امر بگذریم، تبعات اجتماعی آن زمینه ایجاد آسیب‌های اجتماعی فراوانی را دارد. کودک همسری آسیب‌های دنباله‌رو زیادی مانند: «کودک مادر»، «کودک پدر»، «کودک مطلقه» و ... دارد. بر اساس آمار منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران، در بهار امسال ۲۹۳ کودک از مادران کمتر از ۱۵ سال متولد شدند و یک کودک از پدر کمتر از ۱۵ سال نیز به ثبت رسیده است. همچنین، تولد ۱۵ هزار و ۳۵۵ کودک از مادران و ۶۷۴ کودک نیز از پدران ۱۵ تا ۱۹ ساله در همین بازه زمانی ثبت‌شده است.
همین دو ماه پیش بود که آمارها از ۱۴ هزار کودک بیوه زیر ۱۸ سال در کشور خبر دادند. آمار کودکان بیوه آن‌چنان نگران‌کننده شده است که اوایل تیرماه همین امسال شهناز سجادی، دستیار حقوق شهروندی، معاونت امور زنان و خانواده حسن روحانی گفته بود: معاونت زنان با تدوین لایحه منع ازدواج دختران زیر ۱۳ سال به دنبال افزایش سن ازدواج نیست بلکه مسئله این است که نمی‌خواهیم کودکان بیوه داشته باشیم.
بدیهی است انتقاد و مخالفت با کودک همسری به‌منزله مقابله با امر ازدواج و افزایش جمعیت نیست، بلکه جامعه به خانواده و جمعیت با کیفیتی که به بلوغ فکری و عاطفی رسیده است، نیاز دارد. از سویی دیگر، وقتی دختری در سن کودکی به ازدواج مجبور می‌شود عملاً فرصت رشد، تحصیل، اشتغال و حضور مؤثر در جامعه را نیز از دست می‌دهد. در این حالت نه‌تنها آینده كودک تباه می‌شود، بلكه جامعه نیز ضرر خواهد كرد و آسیب‌های اجتماعی گسترش می‌یابد. وجود ۱۴ هزار کودک بیوه در کشور نمونه‌ای از آسیب‌های اجتماعی کودک همسری است.
نظر شما